mystieke middeleeuwen

Het Ingeborgpsalter is een verlucht Psalter gemaakt op het einde van de twaalfde of het begin van de dertiende eeuw, waarschijnlijk voor Ingeborg van Denemarken de tweede echtgenote van Filips II van Frankrijk. Het Psalter omvat 197 perkamenten folia van 304 x 204 mm. Op de eerste 27 folia zijn er 51 miniaturen van telkens een halve bladzijde, op enkele miniaturen na die op een volledige bladzijde zijn uitgevoerd, waarbij onder meer de boom van Jesse en een pinksterminiatuur. Het handschrift is geschreven in het Latijn in een vroeg gotisch schrift, maar de legendes bij de miniaturen zijn in het Oudfrans. Het boek bevat naast een kalender de 150 psalmen toegeschreven aan Koning David, de Litanie van alle Heiligen en enkele andere gebeden.

Noch de eerste eigenaar van het handschrift, noch de opdrachtgevers van het werk zijn gekend maar het manuscript zelf bevat belangrijke hints. Vooreerst heeft Léopold Delisle aangetoond dat het psalter gemaakt werd voor een dame, zoals blijkt uit de wijzigingen die werden aangebracht in de gebeden aan het einde van het manuscript waarbij een aantal woorden met vrouwelijke verbuiging zoals famule tue, debitrix, pollicita, digna, peccatrix etc. vervangen werden door de mannelijke variant famulo tuo, debitor, pollicitus, dignus en peccator.

Delisle merkt ook op dat gezien de luxueuze uitvoering van het handschrift, het een hooggeplaatste dame moet geweest zijn en bovendien zijn in de kalender van het handschrift drie sterfdata genoteerd die in verband kunnen gebracht worden met Ingeborg van Denemarken. Zij is naar alle waarschijnlijkheid eigenares van het Psalter is geweest, wat natuurlijk nog niet betekent dat zij ook de eerste eigenares was.

Ingeborg van Denemarken huwde op 14 augustus 1193 met Philippe Auguste van Frankrijk, weduwnaar van Isabella van Henegouwen, in Amiens. De dag daarop werd ze tot koningin van Frankrijk gekroond in de basiliek van Reims. Maar onmiddellijk na de plechtigheid, niemand weet waarom, werd ze door Philippe verstoten. De koningin wordt opgesloten in abdij van Saint-Maur-des-Fossés. Pas in 1212 als alle pogingen van Philippe om van haar te scheiden mislukt waren, wordt ze in ere hersteld.

Bij het overlijden van Ingeborg in 1236 bleef het manuscript waarschijnlijk in het bezit van het koninklijk huis en was waarschijnlijk ooit in het bezit van de Heilige Lodewijk want op de achterzijde van de laatste bladzijde van de kalender staat een nota waarschijnlijk uit de veertiende eeuw die luidt: Ce psaultier fu saint Loys. Het Psalter is opgenomen in een inventaris van het mobilair van Karel V van Frankrijk uit 1380 en een inventaris van 1418 vernoemt het werk nog bij de bezittingen in het Kasteel van Vincennes, maar in 1420, in een nieuwe inventaris des joyaux, wordt het Psalter opgegeven als ontbrekend. Het manuscript was blijkbaar verloren gegaan tijdens de troebelen in de laatste jaren van de regering van Karel VI van Frankrijk.